Tòa án Hình sự Quốc tế
Tòa án Hình sự Quốc tế vừa ra lệnh bắt Tổng thống Nga Putin vì tội ác chiến tranh. Vậy Tòa án Hình sự Quốc tế là gì?
Tòa án Hình sự Quốc tế(tên tiếng Anh là International Criminal Court, tiếng Pháp: Cour pénale internationale; thường được gọi là các ICC hoặc ICCt) là một tòa án thường trực để truy tố các cá nhân phạm tội ác diệt chủng, tội ác chống lại loài người, tội ác chiến tranh, và tội ác xâm lược.
Trong động thái nhằm chống lại tội phạm quốc tế, vào năm 1988 nhiều quốc gia đã cùng ký Quy chế Rome 1988. Sau khi được nhiều quốc gia thành viên phê chuẩn, Bản Quy chế Rome chính thức có hiệu lực vào 2002, khai sinh Tòa án Hình sự quốc tế, viết tắt là ICC.
ICC được thành lập năm 2002 trên cơ sở Quy chế Rome năm 1998 để truy tố các tội ác chiến tranh, tội ác chống lại loài người, tội diệt chủng và tội xâm lược khi các quốc gia thành viên không muốn hoặc không thể tự mình truy tố.
Tòa án này có thể truy tố các tội phạm do công dân của các quốc gia thành viên gây ra hoặc trên lãnh thổ của các quốc gia thành viên bởi các chủ thể khác. Nó có 123 quốc gia thành viên, không có Trung Quốc, Mỹ, Nga, Ấn Độ, Singapore và Việt Nam… Ngân sách cho năm 2023 là khoảng 170 triệu euro.
Trụ sở của Tòa án Hình sự quốc tế ở The Hague, Hà Lan. Ảnh: Coalitionfortheicc
Tòa án này đặc biệt ở chỗ được hình thành từ sự kí kết của một hiệp ước mà không phải do Liên Hợp quốc lập.
ICC gồm bốn cơ quan:
– Ban chánh án;
– Ban thẩm phán có 18 vị thẩm phán được chia làm 3 bộ phận: dự thẩm, sơ thẩm và kháng cáo;
– Văn phòng công tố: cơ quan độc lập với tòa án, chuyên tiến hành điều tra và đưa vụ việc ra xét xử trước tòa;
– Hội đồng lục sự, có chức năng hỗ trợ hành chính để đảm bảo tòa vận hành trơn tru.
Phạm vi tài phán
ICC chỉ xét xử cá nhân, không xét xử tổ chức hoặc quốc gia.
ICC có quyền xét xử các tội phạm quốc tế đặc biệt nghiêm trọng, gồm bốn tội danh: diệt chủng, tội phạm chiến tranh, tội phạm chống loài người và tội phạm xâm lược. Tuy nhiên, vì thành lập vào 7/2002 và không có quyền tài phán hồi tố, ICC không thể xét xử những tội phạm được thực hiện trước tháng 7/2002.
ICC có quyền tài phán với những vụ việc sau:
– Xảy ra trên lãnh thổ của quốc gia thành viên đã chấp nhận quyền tài phán của ICC.
– Người phạm tội mang quốc tịch của quốc gia thành viên hoặc của nước đã chấp nhận quyền tài phán của ICC.
– Do Hội đồng Bảo an Liên Hợp quốc thông báo cho công tố viên của ICC theo thẩm quyền quy định tại Chương VII Hiến chương LHQ.
Những hoạt động của ICC kể từ khi được thành lập
– ICC đang tiến hành 17 cuộc điều tra, từ Ukraine và các quốc gia châu Phi như Uganda, Cộng hòa Dân chủ Congo và Kenya đến Venezuela ở Mỹ Latinh và các quốc gia châu Á, như Myanmar và Philippines, theo trang web của ICC.
– Trang web của ICC cho biết, cho đến nay đã có 31 trường hợp được đưa ra tòa án, với một số trường hợp có nhiều hơn một nghi phạm. Các thẩm phán của ICC đã ban hành 38 lệnh bắt giữ.
– 21 người đã bị giam giữ tại trung tâm giam giữ ICC và đã bị đưa ra xét xử. Mười bốn người vẫn chưa bị bắt.
Các khoản phí đã được giảm đối với 5 người do cái chết của họ. Các thẩm phán đã đưa ra 10 kết án và 4 tuyên bố trắng án.
– ICC đã kết án 5 người phạm tội ác chiến tranh và tội ác chống lại loài người, tất cả đều là thủ lĩnh dân quân châu Phi đến từ Cộng hòa Dân chủ Congo, Mali và Uganda. Những người này bị kết án từ 9 đến 30 năm tù.
Mức án tối đa có thể là tù chung thân.
– Kẻ chạy trốn hàng đầu là cựu lãnh đạo Sudan Omar al Bashir, bị truy nã vì tội diệt chủng ở Darfur.
Cựu nguyên thủ quốc gia đầu tiên từng phải ra tòa trước ICC – cựu tổng thống Bờ Biển Ngà Laurent Gbagbo, đã được tuyên trắng án về mọi cáo buộc vào năm 2019 sau một phiên tòa kéo dài ba năm.
– Mặc dù tòa án được nhiều thành viên Liên Hợp Quốc và Liên minh châu Âu ủng hộ, nhưng các cường quốc khác như Hoa Kỳ, Trung Quốc và Nga không phải là thành viên, cho rằng tòa án này có thể được sử dụng cho các vụ truy tố có động cơ chính trị.
– Cuộc điều tra Ukraine được mở vào ngày 2 tháng 3 năm 2022 và trọng tâm của nó là các tội ác bị cáo buộc là đã được thực hiện trong bối cảnh tình hình ở Ukraine kể từ ngày 21 tháng 11 năm 2013, theo trang web của ICC.
Các cuộc biểu tình nổ ra vào năm 2013 chống lại Tổng thống Viktor Yanukovych, người đã trốn sang Nga khi ông bị lật đổ vào năm 2014.
Ngày 17/3, ICC phát lệnh bắt Tổng thống Vladimir Putin và Ủy viên của Tổng thống Nga phụ trách quyền trẻ em Maria Lvova-Belova với cáo buộc “di chuyển bất hợp pháp” trẻ em Ukraine sang Nga.
Theo RT, các nhà chức trách Nga đã sơ tán hàng nghìn cư dân từ Donetsk, Lugansk, Zaporozhye và Kherson – 4 khu vực sáp nhập vào Nga sau cuộc trưng cầu ý dân vào tháng 9 năm ngoái, đến Nga với cáo buộc quân đội Ukraine sử dụng vũ khí phương Tây cung cấp để nã pháo vào dân thường.
Cả Nga và Ukraine đều không thông qua Quy chế Rome về thành lập Tòa án Hình sự Quốc tế./.
